Distantziatik eta iragazki anitzen bidez harremanetan jartzen saiatzen naizen artistekin izandako topaketa eta ez-topaketen artean, Xena ustekabeko bidegurutze bat bezala agertu zen. Xena printzesa gerlariari buruz idazteko iradoki zidaten.

Baina, zuk bezala idazketa honi aurre egiten dioten irakurleengan ere pentsatzen dut, baita eremuak-en webgunean, erakusketa-aretoan, Udaleko informazio-aldizkarietan eta ClineXXI elkartean ere.} Ezin dut jakin non irakurriko didazun. Carmen Martín Gaitek dio, eta horri buruz asko daki, idazketa, batik bat, solaskide bila aritzea dela. Zugan pentsatzen dut, eta ulertzen dut honek guztiak arbitrario xamar iruditzea. Asko dago idazteko erakusketa hau Balmasedara[1] eramaten duten prozesuei buruz. Bilatzea baino aurkitzea da artearen parte bat, eta horrek nolabaiteko arbitrariotasuna eskatzen du bideari ekitean, eta artistek argi eta garbi adierazi didate bidea.  Xenari buruz idatziko dut, aintzat hartuta ez dudala Balmaseda ezagutzen, ez eta artistetako batzuk[2] ere, Bartzelonatik idazten dudala, eta Ainhoa Lekerika – Ander Pérez – Jesús Jeleton – M. Benito Píriz -Susana Talayero talde kontingenteko[3] beste artista bat bezala. Istorio txiki bat idatziko dut (fanfiction[4] bat, telebistako pertsonaietan oinarritua), solaskidea aurkituko dudalakoan.

Xena printzesa gerlaria ezagutzen baduzu, ez duzu zertan paragrafo hau irakurri; bestela, jarraitu irakurtzen, mesedez[5].Xena 90eko hamarkadako telebistako pertsonaia bat da, abentura-telesaila, fantasia heroikoa, bi emakume protagonista dituena, ordura arte ikusi gabekoa eta ondorengo telesailetan eragin handikoa, feministen eta lesbianen inspirazio bihurtu dena. Izan ere, Xena ez da soilik Xena, baizik eta Xena eta Gabrielle, bere laguna telesailean. Xena arpilatze armaden indarkeriagatik neba eta aita galtzen dituen nekazari bat zen, eta, bizirauteko taktika bezala, gerlari eta arpilatzaile bihurtzen da bere armadaren buru. Une jakin batean, bere amorrua apurtu egiten da, jasan zuen bidegabekeria errepikatzen ari dela ulertzen baitu, eta justiziaren aldeko gerlari[6] bihurtzen da. Errebelazio horretan zerikusi handia du Gabrielle nekazari eta poetarekin duen topaketak. Gabriellek mundua ezagutu nahi du bere komunitate txikitik harantzago, ezkontzeko eman dute eta armada arpilatzaileen bortxa ere jasaten du; baina, Xenak salbatu ostean, berehala erabakitzen du hari jarraitzea bere abenturetan. Esanguratsua iruditzen zait, halaber, nomadak bezala bizi direla, ez direla leku batean geratzen, baina horrek ez du eragozten bitan edo gehiagotan leku beretik pasatzea[7]. Xenak gerlariaren boterea nola erabili erakusten dio Gabrielleri eta Gabriellek Xenari nola erabili poetaren etika eta sentiberatasuna. Xena-Gabrielle edo Xena/Gabrielle[8] sinbionte bat[9] dira. Baina Xena eta Gabrielle ez daude bakarrik; Argo eta Ambar behorrak ere holobiontearen[10] parte dira. Behor horiek gabe, bidaiak, borrokak eta, batez ere, fantasia heroikoa oso bestelakoak izango lirateke. Xenatik XenaGabrielleArgoAmbarrera pasatu gara, eta jarrai genezake eta jarraitu beharko genuke, baina historiak bidea eskatzen du, eta uste dut zure solaskide-pazientziak ere hala eskatzen duela. Jo dezagun istoriora:

XenaGabrielleArgoAmbar (fanfiction)

XenaGabrielleArgoAmbar naiz, harreman bat naiz, oreka aldakor bat[11]. Bidea naiz eta bideetan zehar, armaturik eta istorioak kontatuz, bidaiatzen dut; zeren bila nabilen oso ondo jakin gabe[12]. Udaberri amaierako eta uda hasierako eguerdi batean gaude, basoak usain gogorra du, oraindik berdea baina dagoeneko epel.} Enkarterrin zehar bidaiatzen dut, Bizkaitik beste lurralde batzuetara, hemendik hurbil dago muga, eta muga istiluak dira. Beldur diet, eta aldi berean kitzikatu egiten naute, istiluek. Konpontzen saiatzen naiz, eta ikusten dut, aldi berean, nola sortzen dituzten beste arazo batzuk.} Basoa ederra da, hurbil ibai bat entzun dut, baina oraindik ez dut ikusi. Hontz bat aldendu egiten da ni igarotzean, ikaratu egiten naiz eta damu naiz ikaratzeaz, baina grazia ere egiten dit. Ez dakit hontza espiarik ba ote den, gure etorreraz ohartaraz dezakeenik; ni prest nago, beraz bost axola.

Bat-batean hor dago: ibaia. Oraindik emari ona du; ederra, azkarra eta bustia da. Bizitza oparitzen du. Ibai ondoan, gurdientzako bide bat. Ez zaldientzat, orain arte bezalakoa. Zamak daramatzaten eta plaza, jauregi eta gazteluz betetako hiribilduetara doazen gurdientzat. Pozten naiz karga-zaldi bat ez izateaz, diot nire behor-ikuspegitik. Aldi baterako bat egiten dut jende gehiago dabilen bide honekin[13]. Bideari jarraitzen dioten batzuek agurtu egiten naute, agur egiten diet, baina oraingoz ez dut gehiago ematen, jendea ez da tematzen; haiek hiribilduetako ofizio‑jendea, ni basoko gerlaria, nire (gure) esperientzien kontuak[14]. Nire buruari galdetzen diot ea plazarik egongo ote den, nire Gabriellek gure istorioak plazan kontatzeko gogoa du. Nire Argok nire Xena gainetik kendu eta hiribilduko iturriko ura edan nahi du, eta nire Amberrek bere kontura egon nahi du, loreei begira. Ostatu bat egongo ote den ere galdetzen diot neure buruari, nire Xenak afari eder bat egin, garagardo bat edan eta ohe batean lo egiteko gogoa du, eta hiribilduan tatuatzaile onik egongo ote den galdetzen dio bere buruari, tatu bat egingo luke gustura, eta Gabriellek ere bai, seguru. Bitxia da, hiribildura hurbildu ahala, nire izate-harremanak dar-dar egiten du eta batzuetan bereizi egin ditzaket (eta agian gainerakoek) Xena eta Gabrielle eta Argo eta Amber, eta berregokitu egiten ditut. Ez naiz pertsona bera basoan eta hiribilduan. Oreka berri baten bila nabil, eserita egotetik zutik egotera pasatzen den gorputz bat balitz bezala.

Hiribilduan, aduanara iristen naiz. Jendea dago kanpoan, ez asko, aurpegiak estalita dituztela. Denek daramate aurpegia estalita, denek nik eta ume txikienek izan ezik.  Ateak erabat zabalik daude. Aldendu egiten naiz: behorrak kanpoan, poeta eta gerlaria barruan.

Kanpoan, behorra naiz, jendeak asko begiratzen dit, baina ez dirudi gaizki begiratzen didatenik, haurrak ni ukitzeko gogoz dabiltza, baina helduek ez diete uzten. Zakur txiki eta iletsu bat hurbiltzen zait, nirekin geratzen da. Bidaietan nirekin etorri nahiko ote duen galdetzen diot neure buruari, baina antzematen da baduela jabea. Erakargarria, jabea izatea. Agian aurrerago, oraindik ez. Edo alderantziz, ez izatea jabearekiko halako mendekotasunik eta neure baitatik ihes egitea, eta korrika egitea besterik gabe, ziztu bizian alde egitea. Gauza horietan pentsatzeari uzten diot, norbaitek deitu egiten dio, nik bezala du izena: Xena[15]. Leku hau sorginduta dago, edo ni naiz sorginduta dagoena, ez dakit.

Barruan, gerlaria eta poeta naiz. Nire ingurura gehiegi begiratu gabe sartzen naiz, ikasitako segurtasunez. Jendeak atsegina dirudi. Ni bezalako gerlarien irudiak aurkitzen ditut orrazkera ederrak dituztela[16], ur gainean dabiltzan dantzen irudipenak, kristalezko hormak, abestien oihartzunak, jendea dena begiratzen galduta egongo balitz bezala, etxe magiko bat.  Ez dago soldadurik. Ez da aduana. Ni ere batetik bestera nabil, entzun eta begiratuarena egiten dut, eta gero benetan begiratzen eta entzuten dut. Irudikapen handienetako bati begira nagoela, zerbait ikusten dut txoko batean, dir-dir egiten duen zerbait oso txikia, sast! Bitxi bat, agian.

Bitxi bat aurkitzea oso tranpa zaharra da, eta orain bai, alboetara begiratzen dut. Inork ez dit jaramon handirik egiten, beno, ikusten dut (lau) hankak begiratzen dizkidatela, baina jendea ere erdi biluzik doa, nik bezala, ez darama ez kortserik, ez armadurarik. Interesgarria da ikustea nola dauden hain irudi handiak, hain iruditxo txikiak, dena jolas batean bezala sakabanatuta. Jolas bat dirudi tranpa baino. Bitxira, edo harri-koskorrera hurbildu eta sast!: figuratxo bat.

Figuratxo zuri bat da.

Hura aurkitzeak zerbait berezia gertatu dela sentiarazten dit, ondoren etorriko denak zerikusia izango duela hura aurkitu izanarekin. Baina ez dut gordetzen, garai batean egiten nuen bezala; lekuaren parte dela dirudi. Figuratxoari eta aurkitu nuen uneari buruzko oroitzapena gordetzen dut. Errespetua, pixkanaka ikasten ari naiz.

Kanpora noa, bildu egiten naiz, XenaGabrielleArgoAmbar naiz osorik berriro, prest.

Ura, garagardoa eskaintzen didate.  Jende gaztea, heldua dago. Umeren batek korrika egiten du eta pilotan jokatzen dute. Gabrielle hasi da dagoeneko istorioak kontatzen, eta korrotxo bat sortu da<. Ikusten dut euren artean antzekoak diren hainbat korro edo koru daudela. Agian poeten topaketa bat da. Ostaturik ba ote dagoen galdetzen dut, eta baietz esaten didate, eta kalea dago, eta kristalezko kuboak daude[17], eta ibaia dago. Gaua luzatu egingo dugu eta bihar beste leku batera joango gara, bidegabekeriaren bat gertatzen ez bada behintzat. Orduan, bai, orduan istiluak hasiko lirateke.

XenaGabrielleArgoAmbar naiz. Errebeldea naiz munduak halakoxea egin nauelako (Soy rebelde porque el mundo me ha hecho así)[18].

____________________________________________

[1]Baina, ondorio batera iritsi naiz: horrek testu kolektiboa eskatuko luke, inplikatuekin eta eraginpekoekin, eta ez kanpoko esku-hartze bat, kasu honetan bezala.

[2]Bai, ezagutzen dut Susana, oraingo honetan bitartekari lanak egiten dituen artista.0} Berarekin eta Aimar Arriolarekin, bi urtez, Bilbon, L ‘occasione antolatu genuen, topaketa artistiko batzuk Zazpikaleetan duen etxean.}

[3]HARRIAK taldeko Leire Muñozekin batera.

[4]Herri-kulturako fikzioetako istorio eta pertsonaien bertsioak egin edo haiei bizitza berria emateaz arduratzen den azpikultura, mitopoiesiaren eguneratzea edo mitoen etengabeko bir-sorkuntza.

[5]Baliabide hau duela gutxi irakurri eta erabat eraldatu nauen Pastora Filigraniren “El pueblo Gitano contra el Sistema-Mundo” lanetik kopiatu dut.

[6]Xena hainbat urtez antzeztu zuen aktorea ere (Lucy Lawless zeelandaberritarra) justiziaren aldeko borrokalari bihurtu da urteen poderioz, eta albiste izan zen berriro Artikoko erauzketa-jardueraren aurkako protesta batean atxilotu zutelako, eta, duela gutxi, Twitterren egindako esku-hartze batean bere taldekide ohia (Hercules antzezten zuena) desmuntatu zuelako, hark Trumpen jarraitzaileek Kapitolioa hartu izanari buruzko informazioa gezurtatu nahi izan zuenean. Mila esker, Susana, istorio honengatik.

[7]Hala, M. Benito Piirizek Balmaseda errepikatzen du; izan ere, 2019an,  bere lana ikusi ahal izan zen Horcasitas jauregian bertan, Ertibil erakusketan.}

[8]Fanfiction azpikulturan, Xena-Gabriellek adiskidetasuna adieraziko luke eta Xena/Gabriellek harreman afektibo-sexualak, horiek direna direla.

[9]Edo Donna Haraway pentsalariari jarraikiz, sinbiopoiesi bat, sorkuntza-multzo bat.

[10]Holobionte bat “gizabanakoa” deitu ohi duguna izango litzateke, baina sinbionteen ekosistema da, beste norbaitekin, elkarrekin bizi diren organismo ugari. Tal como cada una de nosotras es un ecosistema de diferentes microorganismos vivos, una relación.

[11]Gutxienez bi pertsonen eta bi behorren arteko barne-ekintza bat, Karen Baradek esango lukeen bezala.

[12]Zauri zaharrak sendatzea, mundua aldatzea, bizimodua ateratzea, halakoak.  Kaltetutako mundu batean fantasma eta munstroekin bizitzeko artea, Anna Tsingek eta bere lagunek esango luketen bezala.

[13]Ez ezazue galdu Sara Ahmedek  “Para qué sirve? Los usos del uso” lanean jendeak darabiltzan bideei buruz egiten dituen gogoetak ezagutzeko aukera.

[14]Gaztelaniaz bada esaera bat: “Gato escaldado del agua fría huye”. Nahiko ongi definitzen nau, eta zu?

[15]Susana Talayerori galde diezaiokezu horri buruz, testuinguru patriarkalekin, artista feministekin eta txakur hezigabeekin zerikusia baitu.

[16]M. Benito Pírizi galde diezaiokezu horri buruz. Agian “tribal” hitzak  gazteen hiri‑estetiketan duen konnotazioengatik.

[17]Ander Perezi galde diezaiokezu horri buruz, nola interesatu zitzaion kalea eta aurreko ohar batzuetan agertzen ziren kristalezko kuboak egoteari buruzko ideiaz.}

[18]Ainhoa Lekerikari galde diezaiokezu horri buruz, Xena aurkezten duen piezaren bertsio baztertuak aipatzen dudan Jeanetteren abestia zekarren. Ez dago erakusketan, baina bere zeregina izan zuen une jakin batean, eta horrek nire jakin-mina piztu du. Espero dut zure ere piztu izana.